ธรรมะกับการเมือง-ธรรมโฆษณ์

ชุด-ธรรมโฆษณ์ ของ ท่านพุทธทาส 

เรื่อง ธรรมะกับการเมือง

จัดพิมพ์ โดย  ธรรมทานมูลนิธิ ไชยา

จำนวน 575  หน้า

(การนับจำนวนหน้าของหนังสือ จะนับเฉพาะส่วนหน้าหา ไม่นับส่วน คำนำ สารบาญ และส่วนท้าย)

รายชื่อหนังสือชุด ธรรมโฆษณ์ 

หนังสือชุดธรรมโฆษณ์ แบ่งออกเป็นห้าหมวด

๑ หมวดที่หนึ่ง ชุด "จากพระโอษฐ์" สันปกสีน้ำตาล ๑–๑๐
เป็นเรื่องเก็บมาเฉพาะที่ตรัสเล่าไว้เอง.

๒ หมวดที่สอง ชุด "ปกรณ์พิเศษ" สันปกสีแดง ๑๑–๒๐
เป็นคำอธิบายข้อธรรมะที่เป็นหลักวิชาและหลักปฏิบัติอย่างสมบูรณ์.

๓ หมวดที่สาม ชุด "ธรรมเทศนา" สันปกสีเขียว ๒๑–๓๐
เป็นเทศนาตามเทศกาลต่างๆ.

๔ หมวดที่สี่ ชุด "ชุมนุมธรรมบรรยาย" สันปกสีน้ำเงิน ๓๑–๔๐
เป็นการบรรยายในรูปปาฐกถาในเรื่องใดเรื่องหนึ่งอย่างละเอียด.

๕ หมวดที่ห้า ชุด "ปกิณกะ" สันปกสีม่วง ๔๑–๕๐
เป็นการอธิบายข้อธรรมะเบ็ดเตล็ดต่างๆ ประกอบความเข้าใจ.

ในแต่ละหมวด แต่ละหมายเลข อาจมีได้หลายเล่ม ซึ่งได้ใช้วิธีใส่อักษร ก ข ค… ต่อกันไปเรื่อยๆ.

............................................................................................

 สารบาญ

                              ธรรมะกับการเมือง

                                ----------

  ๑. การเมืองกับธรรมะ                                          หน้า    ๑

  ๒. การเมืองคือธรรมะ                                           "    ๗๕

  ๓. พระเจ้าคือยอดสุดของนักการเมือง                                "   ๑๒๓

  ๔. นักการเมืองของพระเจ้า                                       "   ๑๙๗

  ๕. ธรรมะสำหรับนักการเมือง                                      "   ๒๕๑

  ๖. ระบบการเมืองอย่างพุทธบริษัท                                   "   ๓๐๓

  ๗. ถ้ามีธรรมะก็ไม่ต้องมีการเมือง                                   "   ๓๓๑

  ๘. ทำอย่างไรโลกนี้จะมีการเมืองในระบบธรรมะ                        "   ๓๗๗

  ๙. ระบบการเมืองที่เหมาะสมแก่ศาสนิกชนตามแบบฉบับ                    "   ๔๒๑

 ๑๐. องค์ประกอบเพื่อประโยชน์ทางการเมืองของพุทธบริษัท                  "   ๔๗๑

 ๑๑. ปัญหาเฉพาะหน้าของมนุษย์ยุคปัจจุบัน                               "   ๕๒๗

                        โปรดดูสารบาญละเอียดในหน้าต่อไป

.................................................................................................................................................................

ธรรมะกับการเมือง

                                                               - ๑ -

                                                          หินโค้ง ๓ ก.ค.๑๙

                             การเมืองกับธรรมะ.

ท่านสาธุชน ผู้มีความสนใจในธรรม ทั้งหลาย,

         การบรรยายประจำวันเสาร์  สำหรับภาควิสาขบูชา  ได้สิ้นสุดลงไปแล้ว  ตั้งแต่วันเสาร์ที่

แล้วมา. วันเสาร์นี้เป็นวันเสาร์แรก ของภาคอาสาฬหบูชา ซึ่งจะได้มีเป็นลำดับไป. การบรรยายสำหรับ

ภาคอาสาฬหบูชานี้  ก็เป็นการตั้งต้นใหม่ คือเปลี่ยนเป็นเรื่องใหม่ เพราะว่ามันสิ้นสุดไปเรื่องหนึ่งแล้ว. 

ในภาคนี้จะได้กล่าวโดยหัวข้อใหญ่ของเรื่อง ประจำภาคนี้ว่า ธรรมะกับการเมือง. และในวันนี้ จะมีหัว

ข้อเฉพาะตอนนี้ว่า การเมืองกับธรรมะ.

                                    ๑

๒                                                          ธรรมะกับการเมือง

                    เหตุที่พูดเรื่องการเมืองในรูปบรรยายธรรมะ :

         คนบางคนอาจจะสงสัยว่า    ทำไมจะต้องเอาเรื่องการเมืองมาพูด   ในรูปของการบรร

ยายธรรมะ? และบางคนจะสงสัยไปถึงกับว่า การเมืองจะเป็นธรรมะได้อย่างไร? เกี่ยวกับข้อนี้ เราจะ

ต้องทำความเข้าใจกันให้ถึงที่สุด  ในคำว่า "การเมือง" เสียก่อน ว่า โลกในปัจจุบันนี้ ไม่มีความสงบ

สุข. ที่ไม่มีความสงบสุข ก็เพราะว่ามีอะไรอย่างใดอย่างหนึ่ง ทำให้เป็นเช่นนั้น, ทุกคนอาจจะมองเห็น

พ้องต้องกันว่า  เพราะเหตุที่สิ่งสิ่งหนึ่ง  คือสิ่งที่เรียกว่า  การเมืองนั่นเอง ไม่เป็นไปอย่างถูกต้องใน

โลกนี้ โลกนี้จึงยุ่งยากลำบากมากขึ้นทุกที แล้วเราจะไม่สนใจในสิ่งที่เรียกว่าการเมืองนั้นได้อย่างไร.

         นี้เป็นข้อแรกและเป็นข้อใหญ่ที่สุด  คือข้อที่เราหาความสงบสุขไม่ได้  ก็เพราะว่าไม่มีความ

ถูกต้องทางการเมือง; อย่างน้อยก็ควรจะหยิบขึ้นมาพิจารณากันดูบ้าง แม้ยังจะไม่นึกถึงคำว่า "ธรรมะ" 

ก็นึกถึงคำว่า "การเมือง" ก็แล้วกัน ก็เห็นได้ว่า การเมืองเป็นสิ่งที่ ควรหยิบขึ้นมาดู พิจารณาดู.

                    การเมืองยุ่งยาก เพราะคนไม่รู้จักการเมือง :

         ทีนี้สำหรับคำว่า "การเมือง" นั้น มันยุ่งยากลำบาก เพราะว่ายังไม่รู้ว่าอะไรกันแน่ ด้วยซ้ำ

ไป.  พวกนักศึกษาก็ยังไม่รู้ว่า  การเมืองโดยแท้จริงนั้นมันคืออะไร, แล้วก็คิดนึก หรือทำไปโดยไม่ถูก

ต้องตามความเป็นจริง;  นี้ก็

การเมืองกับธรรมะ                                                          ๓

เลยแก้ปัญหาต่าง  ๆ ทางการเมืองไม่ได้. ทีนี้สำหรับคนทั่วไปที่ไม่เป็นนักศึกษาเป็นชาวบ้านธรรมดา ก็

ยิ่งไม่รู้ว่า  การเมืองนั้นคืออะไร; รู้แต่เพียงว่าเขาพูดกันอย่างไร ก็เหมา ๆ กันเอาไปตามนั้น; มันก็

ได้แต่การเมืองชนิดที่คนทั่วไปเขารู้จัก  หรือเขาพูดกัน  หรือเขาสมมติกัน ก็เลยยังไม่ได้รับประโยชน์ที่

แท้จริง;  ไม่สามารถจะช่วยกันแก้ไข  หรือระมัดระวัง  ให้เป็นไปในทางที่ถูกต้องได้.  บางคนจะคิด

เสียว่า  เรื่องการเมืองนั้น  มันเป็นเรื่องพิเศษ  เฉพาะหมู่เฉพาะพวก เช่น เฉพาะพวกนักการเมือง 

เป็นต้น;  ไม่เกี่ยวกับชาวไร่ชาวนาชาวบ้านตามธรรมดา  ไม่เกี่ยวกับพระศาสนา อะไรทำนองนี้; นี่ก็

เพราะรู้หรือเข้าใจเพียงเท่านั้น.

         แต่ถึงอย่างไรก็ดี  เราอยากจะเพ่งมองไปยังปัญหาที่ว่า ทั้งโลกไม่มีความสงบสุข ก็เพราะ

เหตุว่า ไม่มีความถูกต้องทางการเมือง; เหตุผลเพียงเท่านี้ก็พอแล้ว ที่เราสนใจเรื่องการเมืองง แต่จะ

ต้องหาความหมายหรือข้อเท็จจริงต่าง  ๆ  เกี่ยวกับสิ่งที่เรียกว่า "การเมือง" นั้น ให้ครบถ้วน; และ

ต้องเข้าใจอย่างถูกต้อง แม้ว่าเราจะทำไม่ได้ คือจัด ทำ ตามอำนาจของเราไม่ได้ก็ยังควรจะรู้ไว้ ว่า

มันจะต้องทำอย่างไร.   และยังจะต้องพูดกันไว้   โดยหวังว่าให้คนชั้นหลังเขาทำได้;  ฉะนั้นช่วยกัน

ออกความคิด  ความเห็น ไว้ให้ครบถ้วนก็เชื่อว่า จะเป็นการดี. แต่ตามความรู้สึกของอาตมานี้ รู้สึกว่า 

จำเป็นอย่างยิ่งซึ่งเราจะได้พูดกันต่อไป ในข้อที่ว่า การเมืองนั้นมันเกี่ยวอะไรกันกับสิ่งที่เรียกว่า ธรรมะ.

         แล้วเมื่อสิ่งที่เรียกว่า  "ธรรมะ" มันเป็นของพุทธบริษัทอยู่โดยตรง; ถ้าการเมืองมันเกี่ยว

กับ ธรรมะเท่าไร การเมืองมันก็ต้องเกี่ยวกับพุทธบริษัทมากเท่านั้นง นี่จึงได้ตั้งหัวข้อ สำหรับบรรยายขึ้น

มาว่า ธรรมะกับการเมือง.

๔                                                          ธรรมะกับการเมือง

                      พุทธบริษัทมีเหตุผลที่ต้องสนใจการเมือง :

         เราควรจะตั้งปัญหาขึ้นมาตรง ๆ ว่า พุทธบริษัทควรสนใจหรือเกี่ยวข้องกับการเมืองเพราะ

เหตุไร?  ตลอดไปถึงว่า สนใจอย่างไร? และเพียงไรด้วย? ถ้าเรารู้จักสิ่งที่เรียกว่า การเมืองอย่าง

ถูกต้อง  ก็จะตอบได้เองทันทีว่า เพราะเหตุไร จึงต้องสนใจการเมือง. เดี๋ยวนี้เนื่องจากยังไม่รู้ หรือ

ไม่รู้อย่างถูกต้องและสมบูรณ์ มันก็ต้องพูดพร้อม ๆ กันไปว่า การเมืองนั้นคืออะไร, ธรรมะนั้นคืออะไร, 

และ เราพุทธบริษัทควรจะสนใจเพราะเหตุใด. ในฐานะที่เราเป็นพุทธบริษัท อาตมาก็อยากจะอิงอาศัย

พระพุทธภาษิตบ้าง เป็นธรรมดา คือจะมองโดยหลักของพระพุทธภาษิตก่อนสิ่งอื่นเสมอ.

                              การเมืองคืออะไร?

         สำหรับคำว่า    "การเมือง"    จะมีรายละเอียดอย่างไรก็ตามทีเถิด;   แต่เมื่อกล่าว

โดยสรุปความสั้น  ๆ  แล้ว มันก็เป็นการช่วยกันแก้ปัยหาของบ้านเมือง หรือของสังคมทั้งหมด หรือของ

โลกก็ได้; และมุ่งหมายโดยตรงก็คือว่า :

         ๑.  ปัญหาที่เกิดขึ้นมาจากคนอยู่กันมาก ๆ เพิ่มมากขึ้นทุกที, เป็นปัญหาอย่างเดียวกันทั้งนั้น

แหละ ไม่ว่าจะในระดับเล็ก หรือระดับกลาง หรือระดับใหญ่.

การเมืองกับธรรมะ                                                          ๕

         ขอให้นึกถึงคำว่า  การเรือน  แล้วก็การบ้าน  แล้วก็การเมือง แล้วก็การโลก; ซึ่งต่อไป

อาจจะมีถึงคำว่า การจักรวาล คือทุก ๆ โลกรวมกัน มันมีปัญหาเกิดขึ้นมาอย่างเดียวกัน คือปัญหาเกิดมา

จากการที่สัมพันธ์  ติดต่อกันมากคนขึ้น. ถ้าไม่มาอยู่กันมากคน ไม่มาเกี่ยวข้องกันมากคน ปัญหาชนิดนี้ไม่

เกิด; พอเกิดมาอยู่กันมากคน มันก็เกิดปัญหาขึ้น และเพิ่มมากขึ้น. ภายในบ้านเรือนหลังหนึ่ง มันก็มีปัญหา

ที่เกิดจากการที่อยู่กันหลายคน. ถ้าจัดไม่ดี มันก็อยู่กันไม่ได้, อยู่กันด้วยความทนทรมาน; คิดดูเถอะ แม้

แต่ในบ้านเดียวแท้  ๆ ครอบครัวเดียวแท้ ๆ มันก็ยังต้องมีการจัด การทำ อะไรบางอย่างให้มันถูกต้อง 

มันจึงจะอยู่กันได้โดยผาสุก.

         ทีนี้ขยายออกไปถึงหมู่บ้าน  มีหลายเรือน  จำนวนคนก็มากขึ้นปัญหามันก็มีมากขึ้น ก็ยิ่งจัดได้

ยากขึ้นไปอีก; ต่อเมื่อจัดได้ จึงจะเรียกว่าจำนวนคนมันมากขึ้น; อย่างประเทศไทยเรานี้ ก็ได้ยินว่าตั้ง 

๔๐ กว่าล้านคน แล้วปัญหาต่าง ๆ มันก็มากขึ้น มันก็ต้องจัดมากขึ้นไปอีก.

         ๒.  คำว่า "การเมือง" มักหมายถึง ปัญหาระดับบ้านเมืองในประเทศอย่างนี้. นี่มันอยู่คน

เดียวไม่ได้ อยู่ประเทศเดียวไม่ได้ มันเกี่ยวข้องกัน; เดี๋ยวนี้ก็เรียกได้ว่า จะทุกประเทศแล้ว การเมือง

แล้วมันก็เลยขยายออกไปเป็นการโลก   คือการเมืองของโลกนั่นเอง.  เดี๋ยวนี้เรากู้รู้จักกันอยู่แล้วว่า 

โลกมันเล็กเข้า  แคบเข้า  เพราะว่าการไปมาหาสู่กัน มันสะดวกยิ่งขึ้นจนจะไม่มีเหลืออยู่สำหรับให้อยู่

โดดเดี่ยวโดยไม่มีใครรู้จัก,  สามารถจะไปได้ถึงทุกหนทุกแห่งในโลก; มันก็เลยเนื่องกันหมด; แล้วยัง

เห็นได้ว่า  แต่ละ

d03002

๖                                                          ธรรมะกับการเมือง

ประเทศมีความมุ่งหมาย  จัดตั้งทูตของตัวไปประจำในประเทศต่าง ๆ ทุกประเทศในโลกทีเดียว ถ้าทำ

ได้,  และก็ได้พยายามกระทำกันอยู่อย่างนั้น. นี่ทำให้เห็นได้ ว่าทั้งโลกนี้จะมีกี่ประเทศก็ตาม มันผูกพัน

ถึงกัน เกี่ยวเนื่องถึงกันปัญหามันก็มากขึ้น, เป็นปัญหาของโลก การโลก หรือการเมืองของโลก.

         ทีนี้อยากจะพูดเลยเถิดไปหน่อยว่า  นานไปวันหน้านู้น จนกระทั่งว่ามันมีความสามารถไปยัง

โลกอื่น  ๆ  ในจักรวาลนี้ได้; ไปมา กันเหมือนว่าเล่นแล้ว มันก็กลายเป็นปัญหาจักรวาลขึ้นมาทันที ซึ่ง

คงจะยุ่งยากลำบาก มากยิ่งกว่าที่กำลังเป็นอยู่เดี๋ยวนี้ ซึ่งเป็นเพียงในโลกนี้โลกเดียว. ขอให้มองดูการ

เมืองกันในลักษณะอย่างนี้ จะเข้าใจได้ในทางที่จะเป็นประโยชน์.

         ๓.  ความหมายของ  "การเมือง"  ควรต้องเนื่องด้วยธรรมะ.  นักภาษาศาสตร์ นิรุกติ

ศาสตร์  หรือแม้แต่พวกนักการเมืองเอง  ก็อธิบายความหมายของคำว่า "การเมือง" ไว้อย่างนั้นบ้าง

อย่างนี้บ้าง   อย่างโน้นบ้างบางอย่างก็แทบจะไม่มีประโยชน์อะไร;   แต่พอจะจับใจความสำคัญได้ว่า

หมายถึงการจัด การทำ ให้คนที่อยู่กันมาก ๆ นั้นอยู่กันด้วยสันติสุขด้วยความสงบสุขอย่างแท้จริง.  นี้คือ

ความหมายของคำว่า การเมือง ที่ถูกต้อง ที่บริสุทธิ์. แต่ถ้าความหมายของการเมือง มันเปลี่ยนเป็นไม่

ถูกต้องไม่บริสุทธิ์   มันก็กลายเป็นคดโกง   เหมือนอย่างที่กำลังเป็นอยู่ในเวลานี้;  เรื่องการเมืองก็

เลยกลายเป็นเรื่องคดโกง เรื่องเอาเปรียบกันระหว่างคนหมู่มากนั่นเอง.

         ทีแรกก็ตั้งท่าไว้ดีแล้ว ว่าจะจัด จะทำ จะช่วยกันปลุกปล้ำทุกอย่างทุกประการ ให้คนทุกคนใน

โลกนี้อยู่กันอย่างผาสุก;   แต่พอไปทำเข้าจริง

การเมืองกับธรรมะ                                                          ๗

มันกลายเป็นเครื่องมือสำหรับคดโกงซึ่งกันและกัน  เอาเปรียบผู้อื่น  จะให้เป็นสุขยิ่ง  ๆ ขึ้นไปแต่พวก

ของตัว เอาเปรียบผู้อื่นได้ลงคอ การเมืองเลยกลายเป็นเรื่องสกปรก.

         ทีนี้เรามองดูอีกทีหนึ่ง ว่าการเมืองอย่างบริสุทธิ์ก็ดี การเมืองอย่างสกปรกก็ดี ก็ยังต้องเนื่อง

กันอยู่กับธรรมะ  หรือพระธรรมอยู่นั่นแหละ;  ถ้าการเมืองมันบริสุทธิ์  ก็เป็นไปตามธรรมะ  เนื่องอยู่

กับธรรมะ; เพราะประกอบอยู่ด้วยธรรม. ทีนี้การเมืองสกปรก มันก็ไม่มีธรรมะ มันก็ขาดธรรมะ; มันก็

เนื่องกันอยู่กับธรรมะในข้อที่ว่า  มันขาดไปเสีย หรือมันผิดไปเสียล หรือว่ากำลังต้องการธรรมะเข้ามา

ประกอบกันเข้ากับการเมืองที่สกปรก เพื่อแก้ไขให้มันหายสกปรก ให้มันกลายเป็นการเมืองบริสุทธิ์.

         ทั้งการเมืองบริสุทธิ์ และการเมืองสกปรก มันก็เกี่ยวข้องกันอยู่กับโลกมนุษย์นั่นแหละ, เกี่ยว

อยู่กับประเทศชาติหนึ่ง ๆ หรือสังคมหนึ่ง ๆ กระทั่งว่าถ้าเล็กลงมา ก็เป็นเรื่องการบ้าน การเมืองเล็ก ๆ

กระทั่งการเรือน คือครอบครัวหนึ่ง. เราไม่รู้จะใช้คำจำกัดความว่าอย่างไรดี สำหรับคำคำนี้ ที่จะให้มัน

ใช้ได้กับเรือนหลังหนึ่งขึ้นไป   จนถึงบ้านเรือนทุกหลังในโลก;  แต่เอาเป็นว่ารวมเรียกกันไปทีก่อนว่า

การเมืองก็แล้วกัน แล้วอยู่ในระดับกลาง คือระดับของประเทศ.

                       สรุปเหตุผลที่ต้องสนใจ "การเมือง":

          เท่าที่พูดมานี้  ต้องสรุปเอาใจความให้ได้ว่า  เรื่องมนุษย์นั้นมันเป็นเรื่องที่เราหลีกไม่ได้

เพราะเราก็เป็นมนุษย์; และเรื่องของโลก

๘                                                          ธรรมะกับการเมือง

เราก็หลีกไม่ได้  เพราะว่าเราก็เป็นคนหนึ่งในโลก; หรือว่าเรื่องของประเทศเราก็หลีกไม่ได้ เพราะ

ว่าเราเป็นพลเมืองคนหนึ่งของประเทศ; เรื่องของสังคมเราก็หลีกไม่ได้ เพราะเราก็เป็นสมาชิกหน่วย

หนึ่งของสังคม.   แม้แต่ว่าหมู่บ้านนี้เราก็เป็นคนหนึ่งในหมู่บ้านนี้,   กระทั่งในวัด,   กระทั่งในเรือน

ของท่านแต่ละคนนั้น, มันก็เป็นสิ่งที่หลีกไม่ได้ ที่จะไม่รับรู้ ไม่รับผิดชอบ.

          ฉะนั้น พุทธบริษัท ก็มีน้ำใจอย่างกับพุทธบริษัท รู้จักรับผิดชอบ; บางทีจะรู้จักกตัญญูกตเวทีต่อ

สิ่งที่มันมีประโยชน์แก่เรา   หรือว่าเราได้อาศัยมาก่อนแล้ว.   ถ้าพูดอย่างพุทธบริษัท  ก็ต้องพูดได้ว่า

โลกนี้มันก็มีประโยชน์แก่เราแล้ว  เพราะว่าเราได้เกิดมาในโลกนี้ ต้องกตัญญูกะมัน ต้องช่วยให้มันดีขึ้น

อย่างนี้เป็นต้น; นี่พุทธบริษัทมีเหตุผลอย่างกว้าง ๆ อย่างนี้ ที่ทำให้ต้องสนใจในสิ่งที่เรียกว่า การเมือง.